Na tropach lubańskiego tryptyku - Dzieło Mistrza z Gościeszowic
E.Wiese twierdził, iż autorem tryptyku (oprócz wspomnianej wyżej środkowej figury Marii) miał być Mistrz z Gościszowic. Z uwagi na maswerk baldachimu oraz bardziej zwarte sylwetki postaci, przypuszczał, iż powstał w początkowym okresie warsztatu tego rzeźbiarza, z pewnością przed tytułowym ołtarzem z Gościszowic. Kim był wspomniany artysta? Poświęcono jego twórczości i osobie już bardzo wiele artykułów i opracowań, więc ograniczę się do najważniejszych informacji. Tworzył na przełomie XIV i XV wieku, powszechnie przyjmuje się, że od około 1496 do 1520 roku. Prawdopodobnie najstarszym zachowanym dziełem jest predella z Gołaszyna z datą 1496. Nie wiadomo do dziś, gdzie wykonywał swoje prace, choć przypuszcza się, że w Żaganiu. Za charakterystyczny dla niego ołtarz przyjęto ten z Gościszowic koło Szprotawy, stąd tak nazywamy Mistrza. Właściwie nad ołtarzami, na które składały się przecież nie tylko rzeźby, ale i malunki, pracowało wiele osób, dlatego część osób używa określenia Warsztat Mistrza Ołtarza z Gościszowic. Sztuka gotycka była często anonimowa, rzemieślnicy pracowali w jednym warsztacie, cechu, a podpisanie dzieła było źle odbierane (pycha). Jego prace można obserwować w kościołach głównie na Ziemi Lubuskiej i Dolnych Łużycach, choć spotykane są od Drezna po Kalisz (w sumie koło 15-20 prac). Jego styl cechował się tradycjonalizmem. W korpusie najczęściej umieszczał właśnie Marię z Dzieciątkiem oraz dwoje świętych. Rzeźby mają podobny typ fizjonomii, bez emocji na twarzach, różnią się tylko drobnymi szczegółami, tak, iż przyrównywano je do lalek, kukiełek.
Ustawiane były w jednej linii, bez głębi widoku. Przypuszcza się, że Mistrz był pod wpływem stylu południowoniemieckiego i wrocławskiego. Malowidła natomiast wykazywały cechy stylu malarzy norymberskich i malarza wrocławskiego zwanego Mistrzem (1486-1487). Z uwagi na dość uproszczony ich styl, potwierdza to, iż Mistrz z Gościszowic był raczej rzeźbiarzem. Lubański tryptyk, jeśli faktycznie był wykonany w 1496 roku, byłby wówczas jedną z najstarszych prac tego mistrza. Oczywiście do takiego stwierdzenia niezbędne są badania porównawcze wykonane przez historyków sztuki.
Wskutek fanatycznej obrony miasta przez Niemców, zimą 1945 roku, Lubań został znacząco zniszczony, sporo obiektów wyburzono również w latach powojennych. Wiele zabytków zniknęło bezpowrotnie. Dlatego tak ważne jest, by po latach, próbować ustalić położenie choć części z nich. Gotycki tryptyk jest jednym z najcenniejszych ruchomych zabytków Lubania. Szkoda, iż niegdyś opuścił nasze miasto. Tym bardziej, iż siostry magdalenki, mimo zburzenia klasztoru i zagrabienia gruntu przez władze komunistyczne, nadal nieprzerwanie od 1320 roku, mają swoją siedzibę w naszym mieście. Ołtarz wymaga gruntownego odnowienia, jednakże należy mieć nadzieję, że będzie mógł cieszyć wzrok przez kolejne pół tysiąclecia.
Tomasz Bernacki