Śnieżka już od ponad 300 lat przyciąga ludzi w Karkonosze. Początkowo byli to pielgrzymi udający się do kaplicy św. Wawrzyńca, poświęconej na jej szczycie już w 1681 r. Później piękno Śnieżki odkryli malarze i turyści. Karkonosze słynęły z wysokiego poziomu usług turystycznych. Ze względu na swe łatwo dostępne szczyty były znane w całej Europie, a ich popularność przewyższała nie tylko Tatry, ale nawet Alpy. Masowy ruch turystyczny w Karkonoszach rozpoczął się od wybudowania w roku 1866 linii kolejowej z Berlina do Jeleniej Góry. W drugiej połowie XIX w. zbudowano większość schronisk górskich, doprowadzono do nich ścieżki i drogi dojazdowe, a także dojścia do pobliskich punktów widokowych, wodospadów, skał i szczytów. Na Śnieżce pobudowano dwa schroniska: śląskie w 1850 i czeskie w 1868 roku. Od początku turystyki w Karkonoszach ludzie chcieli utrwalić swój pobyt na najwyższej górze tego pasma górskiego. Z pomocą przyszła im agentura pocztowa otwarta w pruskim schronisku na szczycie Śnieżki w roku 1872. Placówka ta była czynna z powodu aury tylko w okresie letnim od Zielonych Świąt do końca września. Jej pierwszym gospodarzem był Fryderyk Sommer, urzędnik Niemieckiej Poczty Rzeszy. W tym czasie pruskie karty pocztowe nie posiadały jeszcze żadnej ilustracji. Były to urzędowe, jasnobrązowe blankiety pocztowe z nadrukowanym znaczkiem o nominale ½ groszy (lub 2 krajcarów – na obszarze nie należącym do byłego Związku Północnoniemieckiego). Strona adresowa pocztówki zawierała jedynie półkolisty nagłówek: „Deutsche Reichs-Post”, a pod nim napis: „Postkarte”, miejsce na oznaczenie adresata i jego adresu. Druga, czysta strona pocztówki w całości przeznaczona była na korespondencję. Fryderyk Sommer, chcąc uatrakcyjnić wysyłane ze Śnieżki karty pocztowe, naklejał bądź drukował na nich (w lewym górnym rogu) małe litograficzne ilustracje, przedstawiające szczyt Śnieżki ze schroniskiem śląskim i kaplicą św. Wawrzyńca. Na ilustracjach tych dostrzec możemy również maleńkie sylwetki ludzi wspinających się na górę stromą drogą. Autorem górskiego widoczku był znany litograf Ernst Wilhelm Knippel, właściciel kowarskiego zakładu produkującego grafiki krajobrazowe (fot. 1). Jak podaje literatura przedmiotu, pierwsza ilustrowana pocztówka ze Śnieżki wysłana została 23 lipca 1873 r. karty pocztowe z roku 1873 z widokiem Śnieżki, zwane odtąd widokówkami, uznawane są powszechnie za najstarsze w świecie o tematyce krajoznawczej ! Nie wiadomo ile, i czy w ogóle karkonoskie karty z roku 1873 zachowały się do dnia dzisiejszego. Obok pocztówek lubańskich kolekcjonuję również najstarsze widokówki regionalne. Moje wieloletnie poszukiwania na licznych giełdach i aukcjach filokartystycznych prapocztówki z Karkonoszy zakończyły się w końcu sukcesem. Przed kilku laty znalazłem w Hamburgu oryginalny egzemplarz (takiej samej jak z roku 1873) widokówki nadanej ze Śnieżki 26 maja 1874 r. (litografia o wymiarach 19 mm x 36 mm została w tym przypadku naklejona na pocztówce) ! Kartka wysłana została do Lisette Schmolz w Limbach koło Chemnitz w Saksonii (fot. 2). Jest to najstarsza ilustrowana widokówka z terenów dzisiejszych ziem polskich. W znanych mi zbiorach państwowych i prywatnych w Polsce nie ma starszej karty. Muzeum Okręgowe w Jeleniej Górze szczyci się np. posiadaniem najstarszej widokówki ze Śnieżki z roku 1880, choć gromadzi karkonoskie pocztówki już od kilkudziesięciu lat. W drugiej połowie lat 70-tych XIX wieku nastąpiła istotna zmiana w wyglądzie karty pocztowej. Ilustracja przeniesiona została ze strony adresowej (na której nadrukowany był znaczek pocztowy) na odwrót karty. Również, tak jak w przypadku pierwszych kart karkonoskich, niewielka ilustracja umieszczana była w lewym górnym rogu widokówki. Pozostałe czyste pole przeznaczano na korespondencję. W moich zbiorach posiadam taką widokówkę, wysłaną ze Śnieżki 23 lipca 1879 r. do Carla Koehlera w Guben. Biało-czarna ilustracja o wymiarach 20 mm x 35 mm została tym razem nadrukowana na jasnobrązowej karcie (fot. 3). Od roku 1880 widokówki karkonoskie ozdabiane były nadal identycznym wizerunkiem szczytu Śnieżki, jednak już przy zastosowaniu nieco większego (30 mm x 48 mm) stempla kauczukowego i niebieskiego tuszu (pod ilustracją umieszczano podpis Schneekoppe). Z 25 lipca 1880 pochodzi trzecia z moich zbiorów pocztówka ze Śnieżki wysłana do Reichenburga w Czechach (fot. 4). Ten sam stempel kauczukowy spotykamy na wielu późniejszych karkonoskich widokówkach. Przykładem tego jest m.in. karta pocztowa z 10 sierpnia 1888 r. Tym razem kartę pocztową ułożono w pionie (vertikal) i odbito widok czerwonym tuszem (bez podpisu pod stemplem: Schneekoppe) - fot. 5. Z biegiem lat ilustracja na pocztówkach wysyłanych ze Śnieżki zaczęła się powiększać, ograniczając pole na korespondencję. Rycina zajmowała początkowo około 1/3, 1/2, a w końcu całą stronę karty pocztowej. Tekst pozdrowień pisano już tylko na brzegach pocztówki lub pokrywano nim fragmenty obrazu. Przykładem takiej karty z wcześniejszego okresu jest widokówka z 1 października 1894 r. (fot. 6). Najpopularniejszą techniką graficzną przy produkcji kart pocztowych stała się wielobarwna litografia, zwana też chromolitografią. Przełamany został również monopol państwa na ich druk. Setki wydawców prześcigało się w wymyślaniu coraz to nowych motywów ilustracyjnych. Pojawiły się wielobarwne widoki, ozdobne winiety i napisy zapraszające w Karkonosze. Duża część pocztówek wydawana była na zamówienie właścicieli lub dzierżawców schronisk, hoteli, organizacji społecznych, związków itp. Mnogość wydawców i wydawnictw sprawiła, że pocztówka stała się wydawnictwem masowym, tanim i w ogóle łatwo dostępnym. Dzięki temu możemy dziś zgromadzić ich piękną kolekcję.
Janusz Kulczycki
Z dnia: 2007-08-21, Przypisany do: Nr 16(327)