Gildia strzelecka w Leśnej powstała w 1658 roku, wcześniej powstały podobne bractwa w Zgorzelcu (1377 r.) i w Lubaniu (1388 r.) Pierwsze strzelanie do ptaków (tarcza w kształcie ptaka) w miasteczkach niedalekiej okolicy zanotowano w Lubomierzu (1481 r.), w Mirsku (1498 r.) oraz w Zawidowie i Leśnej (1550 r.). W Kraju Kwisy od dawna istniało silne życie prywatne i cechowe. Pomni obowiązków mieszczanie doskonalili swoje umiejętności w strzelaniu z kuszy. Karl Gründer podaje, że w 1616 roku mieszkańcy Leśnej zostali zaproszeni na wielkie zawody strzeleckie w Zgorzelcu, zaś od czasu wojny trzydziestoletniej leśnianie wielokrotnie walczyli z wałęsającymi się grupami najemników. Odnotowano, że w 1644 roku sześciu z nich poniosło śmierć. Od tego też roku leśniańscy strzelcy, zgodnie z prawem magdeburskim, grupowali się w cechu rzemieślników i kowali.
Leśna ucierpiała też sporo z powodu wojen. W połowie 1422 roku i w marcu 1431 roku miejscowość przeżyła inwazję husytów. Mieszczanie chowali się w okolicznych lasach. Niektórzy z nich zostali złapani i uprowadzeni do Czech.
Podczas wojny trzydziestoletniej wojska, najczęściej cesarskie i szwedzkie, dokonały w sumie 60 grabieży. Doszło nawet do tego, że rajtarzy szwedzcy w miejscowym kościele urządzili sobie stajnię. Nabożeństwa odprawiano wówczas w rynku.
Zimą 1625 roku do miasta z pobliskich lasów podchodziły wilki i napadały na psy. Wieczorami ludzie bali się wychodzić z domów. Jakby tego było mało, żołnierze przewlekli do miasta różne choroby. W 1643 roku wybuchła tu epidemia dżumy. Większość mieszkańców uciekła z grodu, pozostało tylko pięciu właścicieli domów.
1 września 1655 roku gubernator Górnych Łużyc wezwał lokalnych władców i miasta do obrony przed prześladowaniami „drapieżnego motłochu”, zakłócającego porządek i ciszę. 24 maja 1656 roku władcy Leśnej, bracia Hans i Nicol von Döbschütz, zostali poproszeni przez burmistrza, sędziów i rajców do współtworzenia zasad bezpiecznego miasta i utworzenia związku strzelców. Zostało to zapisane w dokumencie z 14 czerwca. W tym też roku odbyło się pierwsze strzelanie. Ciekawostką było, że najstarszy leśniański młyn nad wejściowym portalem posiadał napis "Pamięci 26 maja 1656 roku", co świadczy o doniosłości wspomnianego dokumentu. Od 1659 roku funkcjonował Schützengeselschaft kodyfikujący zasady obierania króla gildii strzelania, dzierżawy i podatków. Strzelnica została usytuowana na południe od miasta - miejsce to nazwano z czasem Schiessberg. W 1833 roku właśnie na stokach Strzelniczej Góry uruchomiono pierwszą fabrykę katunu (gatunek tkaniny) - późniejszej Concordii. W 1748 roku strzelcy kupili znajdujący się w pobliżu dom i uczynili z niego swoją siedzibę. 39 lat później stary budynek rozebrano i na jego miejscu postawiono nową siedzibę. Przetrwała ona do 1787 roku, kiedy to po sprzedaży poprzedniego zakupiono budynek w Baworowo (Klein-Beerberg). Do 1854 roku gildia strzelecka dokupiła jeszcze kilka budynków.
Według zapisu z 14 czerwca 1656 roku związek strzelecki liczył 46 strzelców, w tym wielu prominentnych obywateli Leśnej. Dla porównania w 1816 roku było już 122 mężczyzn zrzeszonych w Korpusie Weteranów, noszących mundury w barwach niebieskich i zielonych. Zgodnie z uchwałą obrony cywilnej z 1849 roku Civilschützenkompagnie występowała w mundurach szaro-zielonych, które od 1894 roku były jednolicie zielone. Na późniejszych uroczystościach rocznicowych częściowo używano poprzednie barwy.
W pierwszych latach XVIII wieku bractwa kurkowe zaczęły przyjmować charakter organizacji towarzyskich, do których oprócz kupców i rzemieślników zaczęła również przystępować szlachta. Ze średniowiecza pozostał zwyczajorganizowania zawodów strzeleckich do kura oraz tradycja barwnego stroju i bogatego ceremoniału.
Podobnie było i w Leśnej. Nad pochodem członków gildii powiewały okazałe sztandary. Jeden z nich ufundował w 1797 roku Pan D. Stöltzer. Poza tym w siedzibie znajdowały się trzy stare flagi - zielona i biała konsekrowane na rocznicę dwustulecia istnienia oraz błękitna z 1872 roku z wizerunkiem orła na cześć nowo utworzonego Cesarstwa Niemieckiego.
Przywilej z 1659 roku wspomina tylko zielonoświątkowy festyn strzelecki, odbywany zaraz po Pięćdziesiątnicy. Pod koniec XIX wieku uroczystość została przeniesiona na niedzielę po Zesłaniu Ducha Świętego. Wcześniej w drugim dniu odbywało się tzw. Zinnschiessen, a trzeciego strzelanie do ptaka. W 1826 roku nagrodę w postaci srebrnej łyżeczki ufundowała rodzina Stöltzerów. Od 1783-1784 roku organizowano strzelania sierpniowe na cześć elektora saskiego Fryderyka Augusta III. Drugiego dnia czyniono to do przedmiotów codziennego użytku. Po I wojnie światowej, od 1922 roku, obchodzono strzelania zielonoświątkowe i „łyżkowe”.
Klejnoty zdobiące króla kurkowego i marszałka pochodziły z lat 1727,1754 i 1763. Srebrny żołędź należał do króla, natomiast marszałka wyróżniano medalem. Za 25-letnią przynależność członek gildii otrzymywał srebrną odznakę, po 40 latach złotą. Od obchodów 250-lecia w 1906 roku ustanowiono etatowego przewodniczącego.
Po I wojnie światowej z powodu dewaluacji zlikwidowano premię dla króla strzelców, a także zniesiono zwolnienie stowarzyszenia od podatku. Strzelcy pozostali na własnym garnuszku. Z czasem jednak związek ponownie okrzepł i wszedł w skład górnołużyckiego stowarzyszenia. Równocześnie stał sie paramilitarnym zapleczem tradycji niemieckiej piechoty, rozwijany przez wojennych weteranów.
W 275-letnią rocznicę leśniańska gildia liczyła 99 strzelców. Związkowi przewodniczył trzyosobowy zarząd: przewodniczący - Paul Lehmann (kupiec), sekretarz Bruno Lenz (szewc), skarbnik Fritz Häusler (kupiec). Kadrę oficerską stanowili: honorowy major Paul Haschke (rymarz),major Gerhard Eisele (hurtownik piwa), kapitan Hermann Geghardt (architekt), porucznik Fritz Schultz, adiutant Paul Thümer (kolejarz), sierżant Fritz Herrmann (karczmarz z Baworowa) i mistrz strzelania Hugo Brocke (szewc). Wśród pozostałych członków należy wymienić oberleutnanta von Carnap z Kościelnika Górnego, aptekarza Eduarda Geiera, notariusza Kurta Florisa, lekarza Waltera Schlechana i wielu innych rzemieślników, kupców i urzędników z Leśnej i okolicy. Ciekawostką była przynależność do gildii Ehrentranta - właściciela cegielni z położonego o 15 km Radostowa.
W tekście znajdują się cztery ilustracje: pamiątka z festynu strzeleckiego w Leśnej 26 maja 1656 roku oraz zdjęcie z przemarszu strzelców ulicami miasta podczas uroczystości obchodów 250-lecia gildii - oba ze zbiorów Krzysztofa Urbana, a także dwie odznaki z moich zasobów, które zresztą stały się inspiracją do dzisiejszego artykułu. Srebrna była nadawana członkom z ponad 20-letnim stażem, prezentowana brązowa została wybita z okazji obchodów 275-lecia istnienia Schutzengilde Marklissa. Poniżej opiszę Państwu w wielkim skrócie przebieg jubileuszowych obchodów z 1931 roku.
Nad całością czuwała komisja w składzie: Paul Lechmann, Bruno Lentz i Fritz Häusler. Sprawami finansowymi zajmowała się również czteroosobowa komisja, w podobnym ilościowo składzie powołano biuro recepcji i komisję zawodów strzeleckich. Biuro festynu miało swoją siedzibę w hotelu "Pod Jeleniem" w rynku.
W przeddzień o 20.00 omówiono zadania i zasady rywalizacji na strzelnicy. O godzinie 21.00 w hotelu "Pod Orłem" rozpoczęło się wieczorne spotkanie z zaproszonymi stowarzyszeniami, które ubarwiła muzyka w wykonaniu Towarzystwa Muzycznego z Leśnej. Gości powitał przewodniczący gildii - kupiec Lechmann, wcześniej szczegóły festynu przedstawiła Helene Franz. W trakcie wieczoru przemówienie wygłosił burmistrz Leśnej Specht, jednocześnie dr Gebhardt dokonał prezentacji łańcucha urzędowego burmistrza wykonanego z okazji sześćsetlecia uzyskania praw miejskich.
Następnego dnia, w niedzielę 31 maja, o godzinie 9.00 rozpoczęło się przybywanie gości, którym zaproponowano wycieczkę nad zaporę. Część poszła pieszo, część skorzystała z podstawionych samochodów. Za przewodników służyli miejscowi strzelcy. W południe rozpoczął sie półgodzinny koncert w rynku, po czym uczestnicy zgromadzili się w okolicy zakładu "Concordia", skąd po podniesieniu flagi na ratuszu ruszyli w pochodzie ulicami miasta, aby powrócić do rynku.
Główną uroczystość otworzył burmistrz Leśnej, następnie przemawiali: przewodniczący gildii Lachmann i pastor Salzsieder, po czym dla zaproszonych gości urządzono od godz. 15.00 strzelanie na trzech stanowiskach na odległość 100 m. Najlepsi otrzymywali nagrody pieniężne. Były też dwie monety okolicznościowe - jedna miejska, druga strzelecka dla najlepszych strzelców z przybyłych zespołów. Bogaty w imprezy dzień zakończył koncert i potańcówki w obu hotelach.
Poniedziałek, 1 czerwca, rozpoczął się śniadaniem w hotelu "Pod Jeleniem". O godz. 13.00 przemaszerowano na miejsce festynu i o 15.00 rozpoczęło się strzelanie. Jednocześnie członkom gildii wręczono jubileuszowe monety miejskie. Następnego dnia o godz. 15.00 odbyło się strzelanie "łyżkowe" (nagrodą była srebrna łyżka). Podczas wszystkich kilkudniowych uroczystości grała orkiestra miejscowego Towarzystwa Muzycznego pod batutą kapelmistrza Tschircha.
Oczywiście ten syntetyczny artykuł nie wyczerpuje tematu gildii strzeleckiej w Leśnej, jednak daje Państwu wyobrażenie i mam nadzieję, że u wielu pobudzi wyobraźnię. Jest to temat, do którego jeszcze kiedyś wrócę - bo warto!
Zbigniew Madurowicz
Z dnia: 2013-08-30, Przypisany do: Nr 16(471)