Jak już wspominałem w poprzednim odcinku tego cyklu, pierwsze nazwy lubańskich ulic ustanowione w 1945 roku były w większo¶ci dosłownym tłumaczeniem ich niemieckich poprzedniczek. Tylko trzy miejskie trakty przybrały za swych patronów osobisto¶ci ze ¶wiata polityki i wojska (ulice: Marksa, Roli-Żymierskiego i Waszkiewicza).
Rok po zakończeniu wojny Polska Ludowa przypomniała sobie jednak o nowych bohaterach, których nazwiska pojawiły się na szyldach lubańskich ulic. Byli to głównie rewolucjoni¶ci, działacze niepodległo¶ciowi i społeczni: ul. Jarosława D±browskiego – Wodza Naczelnego Komuny Paryskiej (przed przemianowaniem ulica Hutowa), ulice działaczy ruchu socjalistycznego, członków PPS: Ignacego Daszyńskiego (do 1946 ulica Wiejska, dzi¶ ul. Tadeusza Ko¶ciuszki), Bolesława Limanowskiego (dawn. ul. Karola Marksa, dzi¶ ul. Mikołaja Reja), Mieczysława Niedziałkowskiego (dawn. ul. Prochowa, dzi¶ ul. Parkowa), Andrzeja Struga (dawn. ¶w. Piotra, dzi¶ nie istnieje), Stefana Okrzei (plac nazwany jego imieniem istnieje do dzi¶), ulice działaczy społecznych XIX wieku: Grzegorza Piramowicza (dawn. ul. Dolna, dzi¶ ul. Izerska), Adama Gorczyńskiego (dawn. ul. Spacerowa, dzi¶ ul. Torowa), Karola Sulikowskiego (dawn. i obecnie ul. Szkolna), Stanisława Worcella (istnieje do dzi¶), Karola Miarki (istnieje do dzi¶). Ponadto patronami miejskich ulic zostali również w 1946 roku trzej generałowie: gen. Władysław Sikorski – Wódz Naczelny, premier Rz±du na UchodĽstwie - ulica nazwana jego imieniem istnieje do dzi¶ (do 1946 r. ul. Parkowa), gen. broni w II Rzeczypospolitej Lucjan Żeligowski (dzi¶ ul. Szarych Szeregów) i gen. Karol ¦wierczewski – dowódca II armii WP. (dzi¶ ul. Armii Krajowej). Na starym planie miasta z tego okresu odnajdziemy również wiele nieistniej±cych już dzi¶ ulic, a w¶ród nich m.in.: Karola Szymanowskiego (do 1945 ul. ¶w. Marii - ł±czyła Rynek z placem Lompy), Jana Kilińskiego (dzi¶ ul. Mikołaja), Bolesława Chrobrego (dzi¶ ul. Bankowa), Lucjana Szenwalda czy Powstańców ¦l±skich (dzi¶ ul. Grunwaldzka). W roku 1947 doszło w Polsce Ludowej do narzucenia całemu ruchowi robotniczemu ideologii komunistycznej, co wi±zało się ze zniszczeniem tożsamo¶ci PPS. Pełnię władzy skupiła w swoich rękach PZPR. Nowi bohaterowie ideologii komunistycznej zago¶cili również w Lubaniu, zastępuj±c na ulicznych szyldach socjalistycznych i społecznych poprzedników. Niedawno nabyłem niezwykle cenn± pami±tkę z tego okresu. Jest to duży plakat – Obwieszczenie w sprawie zmiany nazwy niektórych ulic miasta Lubania z 12 grudnia 1949 r., podpisany przez Burmistrza Miasta Alojzego Wójcika (fot. 1). Zgodnie z obwieszczeniem burmistrza od 1 stycznia 1950 r. wprowadzono w Lubaniu nowe nazwy większo¶ci ulic. „Najwybitniejszego” patrona tamtych czasów otrzymała dawna ulica Jarosława D±browskiego, któr± przemianowano na ulicę Generalissimusa Józefa Stalina. I tu ciekawostka. Oryginalny szyld historycznej ulicy dyktatora Zwi±zku Radzieckiego przetrwał pod tynkiem jednej z kamienic do lat 90-tych XX wieku (fot. 2). Warto przypomnieć, że:
- ulicę Ignacego Daszyńskiego przemianowano z dniem 1.01.1950 r. na ul. Włodzimierza Lenina (pierwszy przywódca Rosji Radzieckiej, współzałożyciel i lider partii bolszewickiej, teoretyk i ideolog komunizmu), dzi¶ ul. Tadeusza Ko¶ciuszki,
- ulicę Bolesława Limanowskiego na ul. Karola Marksa (filozof, ekonomista i działacz rewolucyjny, twórca marksizmu), dzi¶ ul. Mikołaja Reja,
- ulicę Grzegorza Piramowicza na ul. Juliana Marchlewskiego (polski i radziecki działacz komunistyczny), dzi¶ ul. Izerska,
- ulicę Mieczysława Niedziałkowskiego na ul. Komuny Paryskiej (zryw rewolucyjny ludno¶ci Paryża w 1871 r.), dzi¶ ul. Parkowa,
- ulicę gen. Waszkiewicza na ul. Wojska Polskiego (istnieje do dzi¶),
- ulicę Adama Gorczyńskiego na Aleję 22 Lipca (dzień ogłoszenia Manifestu PKWN, Narodowe ¦więto Odrodzenia Polski w PRL ), dzi¶ ul. Torowa,
- ul. K. Sulikowskiego na ul. Antona Makarenki (radziecki pedagog, twórca systemu wychowania komunistycznego), dzi¶ ul. Szkolna,
- ulicę Ogrodow± na ul. Fryderyka Engelsa (niemiecki filozof i socjolog, główny ideolog komunizmu), dzi¶ ul. Lwówecka,
- ulicę ¦wietln± na ul. Georgia Dymitrowa (bułgarski działacz komunistyczny, sekretarz generalny Kominternu), dzi¶ ul. Zawidowska – fot. 3,
- ulicę Pocztow± na ul. Feliksa Dzierżyńskiego (działacz komunistyczny, szef pierwszych sowieckich organów bezpieczeństwa), dzi¶ ul. Bankowa,
- ulicę Lipow± na ul. Marcelego Nowotki (działacz komunistyczny, pierwszy przywódca PPR), dzi¶ ul. Ł±kowa,
- ulicę Strzeleck± na ul. Hanki Sawickiej (działaczka komunistyczna, przewodnicz±cej Zwi±zku Walki Młodych), dzi¶ również ul. Strzelecka,
- ulicę ¦rodkow± na ul. Mariana Buczka (działacz komunistyczny KPP), dzi¶ ul. Gajowa,
- ulicę Ciesielsk± na ul. Wincentego Pstrowskiego (górnik, rębacz dołowy, wzór przodownika pracy w PRL), dzi¶ ul. Wło¶ciańska,
- ulicę Słoneczn± na ul. 15 Grudnia (15.12.1948 r. powstała PZPR na skutek poł±czenia PPR i PPS), dzi¶ również ul Słoneczna,
- ulicę Zgorzeleck± na ul. Czerwonej Armii, dzi¶ ul. Ratuszowa,
- plac Wolno¶ci na plac 1 Maja, dzi¶ plac 3 Maja itd.
Rok 1956 przyniósł koniec stalinizmu. W lutym w Moskwie odbył się XX zjazd KPZR, na którym Nikita Chruszczow ogłosił swój słynny referat piętnuj±cy „kult jednostki” i sposób sprawowania władzy przez Stalina. W trakcie trwania zjazdu umarł Bolesław Bierut. Wydarzenia czerwca 1956 r. w Poznaniu przy¶pieszyły przemiany, które zaowocowały „polskim paĽdziernikiem”. Ekipa nowego sekretarza PZPR Władysława Gomułki nie była zainteresowana kultywowaniem stalinizmu. Ulicy Generalissimusa J. Stalina w Lubaniu przywrócono wtedy dawn± nazwę. Pozostałe miejskie trakty musiały jednak jeszcze długo poczekać na swoj± kolej.
Z dnia: 2008-12-17, Przypisany do: Nr 24(359)