Niektórych tak zafascynowało piękno górskiego świata, że osiedlali się w którejś z karkonoskich wsi. Jedną z takich osób był pejzażysta profesor Carl Ernst Morgenstern (14.09.1847-9.09.1928), który nad Płomnicą, poniżej Kruczych Skał zbudował swój dom (obecnie ul. Skłodowskiej 1). C.E. Morgenstern pochodził ze sławnej monachijskiej rodziny artystów. Jego ojciec był pejzażystą na dworze Ludwika I Bawarskiego. Na Śląsk C.E. Morgenstern przybył z powodu powołania na stanowisko wykładowcy w Akademii Sztuk we Wrocławiu. Mieszkając we Wrocławiu profesor malarz odkrył Karkonosze. Ich krajobraz w oryginalnej niepowtarzalności inspirował go do artystycznego tworzenia.
W 1879 roku kierownikiem Pracowni Malarstwa Krajobrazowego przy Śląskim Muzeum Sztuk Pięknych został Dressler, a po jego śmierci, w 1884 roku nowoutworzoną Klasę Pejzażu we wrocławskiej Szkole Sztuki (późniejszej Akademii) objął Carl Ernst Morgenstern. Przybyły z Monachium malarz, jak wspomniałem, stopniowo odkrywał uroki Śląska organizując w różnych miejscach studia plenerowe dla swoich uczniów, od końca lat osiemdziesiątych przeważnie w Karkonoszach, w okolicach Karpacza, a także po stronie czeskiej, na przykład w 1906 roku malował z uczniami w Pecu pod Śnieżką. Z czasem zamieszkał pod Śnieżką, budując dla siebie dom pomiędzy Ściegnami i Wilczą Porębą. Na podstawie studiów plenerowych tworzył w pracowni duże obrazy, często wykorzystując efekty specjalne oświetlenia: kończący się zachód słońca czy narastający zmierzch.
Prace C.E. Morgensterna były wielostronne. Akwaforty, akwarele i prace olejne przedstawiały po mistrzowsku krajobrazową różnorodność motywów. Jego widoki Karkonoszy zostały rozsławione dzięki rozwojowi artystycznych kart pocztowych. Widokówki te wydawał gospodarz schroniska „Księcia Henryka” Gustav Elsner, a także gospodarz schroniska na Śnieżce Emil Pohl. W 1913 roku, po utworzeniu fundacji Carla i Elizabeth Morgenstern, miastu Wrocław został zapisany dom wraz z ogrodem i całym wyposażeniem, do którego zaliczały się też obrazy artysty. Śląscy artyści znajdowali tu miejsce do studiów i wypoczynku. W swoim drewnianym domu, ozdobionym bocianami, prof. C.E. Morgenstern zakończył swe życie.
Rozwój techniki druku spowodował możliwość powielania dzieł mistrza karkonoskiego pejzażu na modnych wówczas i popularnych kartach pocztowych. Dodatkowe zamówienia składane przez gospodarzy schronisk „Księcia Henryka” i na Śnieżce spowodowały, że reprodukowane w tysiącach egzemplarzy, nie tylko olejne obrazy, ale również specjalnie wykonywane w tym celu akwarele, przyniosły profesorowi szeroki rozgłos i sławę. Nieco bardziej złośliwi konkurenci obwołali go „Królem Pocztówek”.
1 października 1869 roku po raz pierwszy dopuszczono do obiegu kartę pocztową. Do 1905 roku jedna jej strona była w całości przeznaczona wyłącznie na adres. Sprytny właściciel karkonoskiego schroniska Fryderyk Sommer zaczął już w roku 1873 na adresowej stronie kart przybijać stempel z widokiem swojego obiektu ze szczytu Śnieżki, reklamując najwyżej położony w Sudetach obiekt hotelarsko-gastronomiczny. Była to jedna z pierwszych widokówek.
Agencja pocztowa na Śnieżce została otwarta 22 maja 1872 roku, co zostało odnotowane w Dzienniku Urzędowym Poczty Niemieckiej. W roku 1873 nadano ze szczytu Śnieżki ponad 9000 kart pocztowych i 1000 przesyłek, rok później wysłano ponad 10 tys. kart pocztowych i ponad 700 przesyłek, a w 1897 już ponad 115 tys. przesyłek. W roku 1900 na Śnieżce sprzedawano dziennie około 2000 widokówek. Cena ich nie była wygórowana i wynosiła około 10 fenigów za sztukę.
Pierwsze widokówki były wykonywane techniką graficzną. Były to kolorowe lub czarno-białe lito- lub chromolitografie. Wśród nich rzadko zdarzały się staloryty lub miedzioryty. W roku 1879 pojawiły się światłodruk, a od roku 1900 zaczęto używać autochromię i autotypię, a cztery lat później wprowadzono technikę offsetową. Popyt na artystyczne widokówki był na tyle duży, że działające na lokalnym rynku firmy po śmierci profesora zamawiały odpowiednie dzieła u innych artystów, w większości jego uczniów. Reprodukowano malarskie wizje gór między innymi: Paula Austa, Hermanna Hendricha, Moritz’a von Schwinda, F.Hartmanna, Gottharda Hirscha, F.A.Schmidta, H.Gűnthera, F. Iwana i wielu innych.
Do dzisiejszego dnia są kolekcjonerzy zbierający „Morgensterny” - te pocztówkowe, ja jednak zdecydowałem się przybliżyć osobę profesora, aby pokazać Państwu fragment mojej kolekcji malarstwa karkonoskiego, w skład którego wchodzą też dwie pozycje C.E. Morgensterna. W tekście przedstawiam obraz olejny oraz akwarelę, a także podobiznę artysty z młodych lat, w nadziei, że poszerzyłem Państwa historyczną wiedzę regionalną. Tym razem celowo tekst jest możliwie lakoniczny, by pozostawić jak najwięcej miejsca na malarstwo.
Już teraz zapraszam za miesiąc do przeczytania mojego kolejnego felietonu historycznego – gwarantuję, że będzie ciekawie i w temacie Quies Kreis!
Z dnia: 2010-11-03, Przypisany do: Nr 21(404)