Kiedy rektor Wende opuścił miasto, jego następcą został Hoffmann. Za jego administrowania szkoła otrzymała nazwę liceum. Takim mianem określano szkołę do roku 1827, kiedy to przemianowano ją na gimnazjum. Pierwszy zachowany plan lekcji jest autorstwa Hoffmanna. Z perspektywy tamtych czasów rysuje się ona nam jako nie lada osiągnięcie. Przedmiotem, który w największym stopniu wypełniał plan zajęć była teologia. W ogóle w planie znalazło się wiele przedmiotów, które dzisiaj wykładane są na uniwersytecie. Szkoła przygotowywała przyszłych teologów. Pod pojęciem historia rozumiano dzieje biblijne oraz historię Kościoła. Z młodzieńcami pochodzenia szlacheckiego w specjalnym kolegium czytano historię nowożytną (collegio historia recentium saeculorum). Także publiczne ćwiczenia mowy, które Hoffmann wprowadził w miejsce przestarzałych świąt szkolnych, miały być ćwiczeniem dla przyszłych duchownych. Kiedy w 1708 roku Hoffman przeniósł się do Zittau, podążyło za nim wielu z jego uczniów. Jego następca, Gumprecht, nie potrafił utrzymać sławy szkoły. Także i on popadł w spór z duchownymi o kwestie religijne. W następstwie tego konfliktu w 1731 roku Gumprecht został przeniesiony w stan spoczynku. W czasie jego rektoratu obchody trzech świąt jubileuszowych pokazały, jak bliskie są związki między szkołą i Kościołem: jubileusz 200-lecia Reformacji (1717), rocznica wprowadzenia reformacji w Lubaniu (1725) oraz rocznica ogłoszenia Konfesji Augsburskiej (1730).
O obchodach drugiego jubileuszu reformacji wiadomo niewiele; znany jest tylko temat zredagowanego przez Gumprechta zaproszenia na uroczystości: O reformacji Lutra jako Bożym dziele i dobrym uczynku. Z psalmu 64,10: Ludzie zdjęci bojaźnią sławią dzieło Boga i rozważają Jego zrządzenia. W trakcie jubileuszu w 1725 roku dwaj nauczyciele szkoły wygłosili łacińskie mowy. Wspaniale zostały otwarte obchody rocznicy ogłoszenia Konfesji Augsburskiej. Uroczystości odbyły się na ratuszu. Najpierw została wygłoszona mowa wprowadzająca. Następnie wystąpiło nie mniej niż 56 uczniów. 46 z nich przedstawiło w formie konwersacji historię konfesji. Pozostali wystąpili jako samodzielni mówcy i wygłaszali sekwencje w języku hebrajskim i greckim. W międzyczasie recytowano wiersze łacińskie i niemieckie. Tłok był tak duży, że musiano jeszcze raz wystawić przedstawienie.
W 1755 roku szkoła świętowała dwusetną rocznicę Pokoju Augsburskiego. Ówczesny rektor Seidel zaprosił na uroczystości poprzez program, który traktował o znacznym błogosławieństwie, jakim dla ewangelickiego szkolnictwa był Pokój Augsburski.
Teraz w historii szkoły nadszedł czas, w którym jej wewnętrzny rozwój zaczął przebiegać równomiernym, spokojnym tokiem. W 1815 roku Górne Łużyce przeszły pod panowanie pruskie. Od tego momentu rozwój lubańskiego gimnazjum odbywał się zgodnie z pruskimi wzorcami.
W nową epokę wprowadził lubańskie gimnazjum rektor Karl Heinrich Jördens, znany też jako pisarz. Za jego rektorowania 31 października 1817 roku świętowano jubileusz 300-lecia reformacji. Ponownie nauczyciele i uczniowie wygłaszali mowy, w których wspominano nie tylko Marcina Lutra i Filipa Melanchtona, ale także np. Huttena. Przytaczano również dzieła naszych klasyków. Cytowano „Drei Worte des Glaubens” i „3 Worte des Wahns Schillera“ oraz fragmenty dzieł Lessinga. Mowę końcową wygłosił Primaner (uczeń) - Karl Gottfried August Bornmann. Jej tytuł był następujący: O zmyśle i duchu, poprzez które Luter rozpoczął i przeprowadził dzieło naprawy Kościoła. Nie wiadomo czy w 1825 roku w gimnazjum wspominano wprowadzenie w Lubaniu reformacji. Pierwszy program szkolny z tego roku nie zawierał żadnych wskazówek na ten temat.
26 czerwca 1830 roku obchodzono rocznicę ogłoszenia Konfesji Augsburskiej. Główną mowę wygłosił konrektor Kaiser, który próbował pokazać, że wspomnienie tego faktu daje silną zachętą do walki ze słabościami jego czasów. Wszystkie wystąpienia w czasie uroczystości były w języku niemieckim. Można dodać, że miało to już miejsce za czasów rektora Schwarza.
Wspomniany wyżej rektor Jördens był z wykształcenia teologiem, prawie jak wszyscy kierownicy i nauczyciele szkół wyższych do początku XIX wieku. Jak już wspominano, szkoła przygotowywała kandydatów na studia teologiczne. Warto zatem pod kątem tego zagadnienia przeanalizować listę abiturientów z lat 1821-1878. Chociaż uczniowie lubańskiej szkoły byli w przeważającej mierze ewangelikami, to uczęszczali do niej również katolicy. W zarysowanym wyżej przedziale czasu było ich 44. W przeważającej mierze pochodzili oni spoza miasta i zostali tutaj skierowani celem złożenia egzaminów. Liczba abiturientów wyznania mojżeszowego była znikoma. Było ich łącznie 4, z tego 3 pochodziło spoza miasta. Co się zaś tyczy kierunku wybieranych przez abiturientów studiów, to w latach 1821-1827 wszyscy z nich zamierzali studiować teologię. Dopiero w 1828 roku pojawiła się pierwszy raz filozofia, w 1829 roku medycyna, w 1830 roku prawo a w 1852 roku wojskowość. Od roku 1858 teologia była wybierana już zdecydowanie rzadziej.
Przez znaczną cześć XIX wieku trudno ustalić, do kiedy szkoła poprzez swoich śpiewaków była ściśle związana z Kościołem ewangelickim. Już przed reformacją szkolny kantor był ważną personą. Wraz z uczniami zapewniał on śpiew zborowi podczas pogrzebów i procesji. Ma się rozumieć, że ich głos rozbrzmiewał również podczas świąt kościelnych, w trakcie szczególnych uroczystości lub na część jakiegoś obywatela. Wraz z reformacją pojawiła się konieczność pewnych zmian na tym polu. W 1865 roku w czasie konfliktu między rektorem Wende a inspektorem szkolnym Muscoviusem, ten ostatni powołał w szkole szczególny chór, który został później ulepszony przez kantora. Chór ten utrzymał się do 1870 roku.
W 1826 roku śpiew stał się przedmiotem obowiązkowym w lubańskim gimnazjum. Chór stał do dyspozycji Kościoła bez najmniejszych trudności w niedzielę i święta, inaczej sytuacja wyglądała w czasie pogrzebów i ślubów, które miały miejsce w dni nauki, gdyż dezorganizowało to realizację programu nauczania. W programie z 1853 roku znajduje się odpowiednia adnotacja na ten temat: „Co zaś tyczy się przerywania lekcji w trakcie tzw. nabożeństw ślubnych (które odbywają się zazwyczaj przedpołudniem ok. godz. 11) i pogrzebów z uczniowską procesją (które odbywają się w semestrze letnim popołudniu ok. godz. 3 i w zimowym semestrze ok. godz. 2), to w pierwszym przypadku jest ono możliwe tylko w semestrze zimowym i tylko podczas chorałów niezbędnych w trakcie mszy a w drugim również tylko w semestrze zimowym, gdyż latem, w czasie kiedy odbywają się pogrzeby, prowadzone są zajęcia w godzinach od 1 do 3. Procesje pogrzebowe z udziałem chóru uczniowskiego w semestrze zimowym, kiedy dzień jest krótki, dom żałobny znacznie oddalony od miejsca pochówku, a w międzyczasie ma zostać odśpiewana tzw. Turlied, mogą okazać się zbyt trudne do przeprowadzenia”.
W połowie XIX wieku gimnazjalny chór pod kierownictwem kantora i kierownika muzycznego Böttgera przeżywał okres szczególnego rozkwitu. Böttger miał odwagę podejmować wielkie wyzwania. Jego uczniowie wykonywali np. Requiem Mozarta, czy też oratorium Paulus Mendelssohna, przy oklaskach dużego audytorium.
Wcześniej założyłem, że w trzecim odcinku zapoznam Państwa z kaplicą Św. Jerzego, której powstanie datuje się w latach dziewięćsetnych. Początkowo była ona obiektem wolnostojącym i dopiero później wchłonięta została przez rozbudowany budynek szkoły. W międzyczasie jednak dostałem od Tomka Bernackiego wersję elektroniczną jego opracowania pt. „Kaplica Św. Jerzego w Lubaniu” i myślę, że jest to na tyle pełna i sumienna praca, że byłoby nietaktem poprawiać mistrza!
Tak więc, kończąc temat lubańskiego gimnazjum, zachęcam do zapoznania się z wynikiem badań historycznych Tomasza Bernackiego i jego interesującą publikacją.
Zbigniew Madurowicz
Z dnia: 2012-04-18, Przypisany do: Nr 8(439)