Najstarsze tego typu stowarzyszenia istniały w Lubaniu już w XIV wieku, a ich celem była obrona grodu przed atakiem nieprzyjaciela. Duża ilość konfliktów zbrojnych sprawiała, że mieszczanie musieli być w ciągłej gotowości bojowej. Dlatego też ciągle szkolili się w celnym strzelaniu z łuku, a później z broni skałkowej i kapiszonowej. Wiek XVIII przyniósł inny charakter towarzystw strzeleckich. Strzelanie zaczęto traktować jako formę sportu, na dalszy plan schodziło zaś podtrzymywanie gotowości zbrojnej oraz sprawności fizycznej. Zwycięzcy w zawodach otrzymywali różne nagrody, które z biegiem lat przybrały formę okolicznościowych monet (dukatów bądź talarów)*, a później medali. Odznaczenia te zdobiły mundury, które w XIX wieku były już podobne do sortów wojskowych. Były to najczęściej zielone kurtki i czarne spodnie. Medale nadawane były też za zasługi dla ruchu brackiego, jak również z okazji poświęcenia sztandaru, rocznic związanych z jubileuszami bractwa, zjazdów, kongresów i spotkań partnerskich. Bractwa strzeleckie posiadały również przedmioty służące do kultywowania zwyczajów, np. instrumenty muzyczne, sztandary, laski i skrzynki brackie. Należenie do takich organizacji w XX wieku było już wielkim zaszczytem. Bractwa kurkowe stały się wówczas elitarnymi stowarzyszeniami, które stawiały sobie za główny cel i zadanie szerzenie idei bractw, czyli świadomość poczucia obowiązków obywatelskich i państwowych. Ich członkiem mógł zostać każdy obywatel, ale tylko o nienagannym życiorysie. Musiał posiadać szacunek i zaufanie u innych mieszkańców miasta. W Lubaniu najstarsze stowarzyszenie strzeleckie istniało już w roku 1388. Data ta widnieje m.in. na pamiątkowym medalu tego bractwa (Bürger Schützengilde), wybitym w roku 1888 z okazji 500-lecia jego istnienia (fot. 1). Bractwo to zamówiło również w roku 1922 pamiątkowy medal z okazji poświęcenia nowego sztandaru (fot. 2). Drugim co do wielkości bractwem strzeleckim przedwojennego Lubania była Gilda Kamiennogórskich Tkaczy (Steinberg Weber Schützen Verein). Swą nazwę przyjęła od leżącej u stóp miasta pięknej Kamiennej Góry, na zboczach której ćwiczono się w celnym strzelaniu. W swoich zbiorach posiadam dwa medale tego bractwa. Pierwszy z nich wybity został w roku 1887 z okazji 100-lecia istnienia związku (fot. 3), drugi natomiast nadawano członkom z okazji poświęcenia nowego sztandaru w dniu 10 maja 1925 roku (fot. 4). Najstarszy znany mi lubański medal strzelecki zachowany (w zbiorach prywatnych) do naszych czasów pochodzi z roku 1835. Wybito go z okazji 50-lecia istnienia korpusu tzw. „czerwonych strzelców”, noszącego nazwę od koloru umundurowania (fot. 5). Falerystyka bracka jest przebogata i stanowi dziś wdzięczny przedmiot kolekcjonerstwa. Lubańskich medali wybito znacznie więcej. Do ciekawszych należą też m.in. medale nagrodowe z zawodów strzeleckich zorganizowanych w Lubaniu w latach: 1903 (fot. 6) i 1926 (fot. 7). W literaturze fachowej (niemieckie katalogi medali śląskich) odnalazłem również lubańskie medale z lat: 1887 i 1898).
Janusz Kulczycki
* Znane są mi np. talary nagrodowe z Lwówka Śląskiego z roku 1615.
Literatura:
P. Kalinowski: „Medale śląskich bractw strzeleckich” Kalety 2008.
J. Kulczycki: Lubańskie medale, Ziemia Lubańska nr 8 z 2003 r.
J. Kulczycki: „Bractwa strzeleckie Lubania”. Ziemia Lubańska nr 11 i 14 z 2006 r.
Z dnia: 2012-10-10, Przypisany do: Nr 19(450)