W okresie rozwijania się ruchu narodowosocjalistycznego w dalszym ciągu realizowano wcześniej rozpoczęte zadania i inwestycje. Polityka nie przeszkadzała ekonomii. Naprawiano i modernizowano istniejące główne ulice: Hindenburgstrasse (Wolności) i Schosdorferstrasse (Legnicka), a także poszerzano sieć bocznych uliczek.
Należy nadmienić, że oprócz budynku Urzędu Gminy samorząd miał do utrzymania sześć innych budynków, w tym przytułki dla ubogich przy Bormannstrasse (Mickiewicza) i obok Szkoły Dębowej (Szkoła Podstawowa nr 2). Funduszy stale brakowało, a czasy inflacji zmusiły dodatkowo gminę do znacznego dofinansowania obu placówek.
Od 1925 roku na terenach przy dzisiejszym basenie wybudowano dla Towarzystwa Gimnastycznego pięknie położoną łaźnię. Kiedy fabryka mebli Ruscheweyha ograniczyła finansowanie ośrodka, funkcję tę przejęła gmina.
9 września 1928 roku zakończono budowę i poświęcono stadion położony przy pałacu (Schlossgut) i kościele katolickim, za grunt zapłacił olszyński browar. Obiekt przez długie lata służył młodzieży szkolnej, rozgrywkom piłkarskim, a także był miejscem majowych wystąpień i wieców.
Co pewien czas lokalna rzeczka Olszówka (Ölsebach) wylewała podczas ulewnych deszczy i roztopów. Tak było w 1888 r., w 1896 r., a także pod koniec kwietnia 1934 roku. Często poziom wody dochodził miejscami do dwóch metrów powyżej gruntu, niszcząc okoliczne budynki wykonane w technologii „pruskiego muru”. Zalewane były też lokalne studnie. Po powodziach przychodziły gorące lata, co z kolei przyczyniało się do wysychania gospodarskich ujęć wody. Niezadowolenie mieszkańców skłoniło gminny zarząd NSDAP do rozważenia budowy wodociągu. Prace rozpoczęto w 1927 roku. Na północy wsi, na niewielkim 60 metrowym wzniesieniu, przy drodze do Ubocza, wybudowano kosztem 310.000 RM zbiornik wieżowy, a w lutym 1928 roku uruchomiono pompę wodną. W sumie położono 12 kilometrów rur na ciągach głównych i tyleż samo w przyłączach. Kiedy okazało się, że pierwotne ujęcie nie zaspokajało lokalnych potrzeb, wybudowano niżej nową studnię, po drugiej stronie torów kolejowych. Nowe ujęcie powstało na gruncie folwarku Fritza Hainke. Opłata za 1 m3wody przez lata utrzymywała się na poziomie 1 RM.
W budynku starej plebanii znajdowała się filia lubańskiej Kasy Oszczędności, która zastąpiła Górnołużycką Kasę prowadzoną latami przez skarbnika Günthera. Za stojącym nieopodal budynkiem gminy, obok miejscowego aresztu, znajdowała się filia powiatowej biblioteki gromadząca ponad 4000 książek. W każdy wtorek kantor Werner wypożyczał je mieszkańcom Olszyny i okolicy.
W budynku Urzędu Gminy mieściła się siedziba okręgowych żandarmów. W okręgu pierwszym znajdowały się Olszyna Średnia i Grodnica, rejon ten należał do wachmistrza Kretschmanna. Służbę w okręgu drugim, obejmującym Olszynę Dolną, Radostów Górny i część Jałowca, pełnił wachmistrz Zeidler. Okręg trzeci składał się z terenu Olszyny Górnej,Biedrzychowic i Krzewia Małego. Służbę w nim pełnił wachmistrz Schreck.
Zgodnie z obietnicą z poprzedniego numeru przedstawiam bliżej sylwetkę znakomitego w tych czasach mieszkańca Olszyny. Rudolf Schultz von Dratzig – urodził się 15 lipca 1897 roku w Saarbrücken. Jego ojciec był w latach 1897-1902 dowódcą 7-go Reńskiego Regimentu Ułanów Wielkiego Księcia Fryderyka von Baden. W 1903 roku rodzina wraca na Śląsk, skąd pochodziła, i osiedla się w Olszynie, gdzie jego ojciec odkupuje od właściciela browaru Rupperta majątek w Olszynie Dolnej. Młody Rudolf kończy lubańskie gimnazjum i w momencie wybuchu pierwszej wojny światowej, idąc w ślady ojca, rusza w szeregach Śląskiego Pułku Huzarów von Schilla w głąb Rosji.
Młody oficer szybko zdobywa zaufanie dowódców swoim męstwem, za co w 1914 roku dwukrotnie zostaje odznaczony Krzyżem Żelaznym I i II klasy. W listopadzie 1917 r. zamienia konia na samolot, przechodząc do 73 Eskadry Myśliwskiej, gdzie zdobywa dwukrotnie Wojenny Krzyż Zasługi I i II klasy.
Po zakończeniu wojny kończy studia uniwersyteckie zwieńczone doktoratem z ekonomii politycznej. Następne dwa lata, jak przystało na niemieckiego szlachcica tamtych czasów, spędza w niemieckich koloniach w Afryce Wschodniej. Od 1929 roku pojawia się w Olszynie i zarządza majątkiem po samobójczej śmierci swego brata Eberharda.
Kiedy ruch narodowosocjalistyczny dotarł do powiatu lubańskiego Schultz v. Dratzig staje w pierwszej linii. Organizuje wiece i bojówki, często przemawia i agituje. Szybko zauważają młodego energicznego bojownika przełożeni tworzącego się SS (Schutzstaffeln) i 20 października 1931 roku Rudolf zostaje członkiem tej formacji o numerze 12332, w stopniu Sturmführera (porucznika). 30 lipca 1933 roku awansuje do stopnia Obersturmbannführera (podpułkownik), a półtora roku później (19.01.1935) jest już Standartenführerem SS. 19 listopada 1943 roku zostaje awansowany do stopnia Oberführera (młodszy stopień generalski, odpowiednik angielskiego brygadiera).
Oczywiście otrzymał wiele odznaczeń SS, ale dla nas ciekawostką jest fakt, że w latach 1933-1940 był starostą lubańskim, a następnie w latach 1940-1943 nadstarostą (Oberlandrat) czeskich Pardubic. W 1943 roku przeniesiony został do Berlina, gdzie pełnił służbę w Biurze Bezpieczeństwa Rzeszy. Wojny nie przeżył popełniając samobójstwo. Jego żona Frieda, z domu von Briesen, przedostała się na Zachód, gdzie zmarła w wieku 92 lat.
Jeszcze jeden z olszyńskich właścicieli ziemskich „zasłużył się” III Rzeszy. Był nim Carl Theodor von Hagens, z rodziny o szlacheckich tradycjach jeszcze z Księstwa Jülich, właściciel Majątku Średniego, który w czasie II wojny światowej był przewodniczącym Powiatowego Związku Rolników przy Starostwie Lubańskim i członkiem NSDAP. Także i on zakończył życie samobójczym krokiem 9 maja 1945 roku, uciekając z rodziną przez Czechy. Zanim sam popełnił samobójstwo najpierw zastrzelił swoich bliskich.
Na zakończenie warto przytoczyć kilka cyfr obrazujących ruch ludności. Na początku XIX wieku, a dokładniej w 1816 r. Olszynę zamieszkiwało 3765 mieszkańców. W swojej kronice z 1859 r. pastor Kadelbach podaje, iż Olszynę zamieszkiwało 3779 ludzi. W 1918 roku źródła podają już 4580 mieszkańców. Wzrost o około 800 osób spowodował rozwój przemysłu meblowego i rosnące uprzemysłowienie wsi. Spis ludności z 1925 roku podaje 4567, a liczenie z 1939 roku 4469 mieszkańców.
W czasie trwania II wojny światowej ilość mieszkańców zmieniała się w niewielkim stopniu. Mężczyźni odchodzili na front, a w Olszynie pojawiali się przesiedleńcy z innych niemieckich miast, zniszczonych alianckimi nalotami. We wsi dwukrotnie kwaterował na odpoczynku batalion 161 dywizji, a także funkcjonował od lat trzydziestych obóz RAD (Reichsarbeitsdienst, Abt. 13/162), ale o tym innym razem.
Zbigniew Madurowicz
Z dnia: 2007-12-05, Przypisany do: Nr 23(334)