Jeden z moich ostatnich kolekcjonerskich nabytków, zbiór pieśni pogrzebowych wydany w Biedrzychowicach w 1806 roku przez pastora J. A. Dehmela, spowodował, że postanowiłem przybliżyć raz jeszcze pierwsze, moim zdaniem, najważniejsze 200 lat istnienia miejscowego kościoła „U Studni Jezusa – Zum Jesusbrunnen”. Większość informacji drukowana jest współcześnie po raz pierwszy.
Kiedy w roku 1453 Caspar von Nostitz obejmował w posiadanie Czochę i przyległe dobra, otrzymał od króla czeskiego Władysława prawo zakładania kościołów. Nie skorzystał z tej możliwości w Biedrzychowicach, gdyż gmina w owych czasach była zbyt mała aby utrzymać duchownego (15-18 chrztów rocznie). Do 1654 roku mieszkańcy uczęszczali do kościoła w pobliskim Gryfowie.
W marcu 1654 roku zamknięto gryfowski kościół i wypędzono pastora Christiana Adolpha, który znalazł schronienie w sąsiednich Biedrzychowicach, w miejscowym dworze. Kiedy książę Hans Ernst von Warnsdorf, ówczesny właściciel Biedrzychowic, otrzymał od księcia saskiego Johanna Georga I prawo budowy kościoła, skorzystał ochoczo z pozwolenia i budowa szybko ruszyła. 20 lutego 1654 roku pastor Ch. Adolph poświęcił świątynię „U Studni Jezusa”, powołując się na zapis psalmu 46,5, natomiast mottem do uroczystego kazania był psalm 84,2-5.
W 1660 roku Biedrzychowice przeszły w ręce Hansa Sigismunda von Festenberga-Packischa, który rozkazał dobudować do kościoła drewnianą wieżę. Ponieważ do, już wówczas, kościoła granicznego przez następne 15 lat ciągnęły liczne rzesze wiernych z okolicznych śląskich miejscowości, świątynia stała się zbyt mała. Nie pomagało odprawianie kilku mszy jednego dnia.
W 1668 roku przeprowadzono rozbudowę kościoła. Główny koszt powiększenia świątyni zaspokoiła zbiórka wiernych przy wymiernym finansowym wsparciu patrona kościoła Hansa S. Festenberga i małżonki z domu von Schweinitz. Protektorzy sfinansowali także zakup dzwonów, naczyń liturgicznych, a także bogato haftowanej dekoracji ołtarza i ambony. Festenberg umiera w 1672 roku i jego obowiązki wobec kościoła przejmuje zięć, szambelan Hans Christoph von Schweinitz - autor wielu pieśni religijnych (dwie z nich znajdują się we wspomnianym na wstępie zbiorze pieśni pogrzebowych), który w 1670 roku pojął za żonę Teodorę von Packisch. W 1689 roku polecił rozebrać drewnianą wieżę kościoła i dobudować kamienną, murowaną. Małżonka szambelana podarowała kościołowi w 1684 roku kosztowne naczynia liturgiczne, które po nocnym włamaniu do zakrystii w 1702 roku zostały zrabowane. Zasmucony tym faktem von Schweinitz szybko doposażył kościół w dwa nowe bogate kielichy, dwie pateny i puszki. Po jego śmierci w 1722 roku jedyną spadkobierczynią dóbr i patronką kościoła została jego córka Ewa Anna Helena, która wcześniej, w 1702 roku, pojęła za męża dalekiego krewnego z pomorskiej linii Moritza Christiana von Schweinitz, koniuszego brandenburskiego.
Koneksje i majątek nowego właściciela, w kontekście mnożących się kościelnych gości z terenu Śląska, zaowocowały kolejną przebudową kościoła w latach 1723-24 wraz z podwyższeniem wieży kościelnej. Kosztowało to łącznie 3830 talarów i 11 srebrnych groszy. Po jego śmierci w 1739 roku biedrzychowickie dobra objął jego syn Christian Ludwig, który dalej tradycyjnie patronował kościołowi. Zmarł w pierwszy dzień Bożego Narodzenia 1764 roku, a dobra przejął w spadku syn Christian Heinrich, królewski starosta we Lwówku Śląskim, który w 1787 roku odsprzedał Biedrzychowice hrabiemu von Brotzler. Następnie dobra przez kolejne 58 lat przechodziły dziedzicznie na potomstwo, aby w 1845 roku zostać sprzedane przez Johanna Augusta von Raiske Adolphowi Blumenthalowi, radcy sądu najwyższego. Nowy właściciel zapisał się w historii rozbudową pałacu, był też wspominanym patronem kościoła, który sukcesywnie doposażał. Zaznaczył się również jako duchowy i finansowy patron uroczystych obchodów 200-lecia biedrzychowickiej świątyni.
Warto poświęcić kilka słów duchownym pełniącym posługę w kościele. Przez pierwsze 100 lat w Biedrzychowicach pracowało równocześnie dwóch duchownych (pastor i diakon). Od 1742 roku, kiedy Fryderyk Wielki wprowadził na Śląsku wolność wyznaniową i w okolicznych miejscowościach zaczęły powstawać nowe kościoły, w kościele „U studni Jezusa” pozostawał tylko pastor.
Warto przedstawić pokrótce urzędujących w tych czasach pastorów. Pierwszym, jak wcześniej wspomniałem, był od 1654 roku Christian Adolph, urodzony 31 maja 1598 roku w Wünschendorf. Rok nauczał w Klein Neundorf, 4 lata w Kemnitz, 39 lat w Gryfowie i pozostałe 21 lat w Biedrzychowicach. Zmarł w wieku 77 lat, 8 kwietnia 1675 roku.
Jego następcą został Caspar Damian Böttner. Urodził się 14 listopada 1621 roku w Olszynie. Przez 7 lat był proboszczem w Uboczu. W 1654 roku objął funkcję diakona w Biedrzychowicach, a po śmierci pastora Adolpha przejął jego obowiązki i pełnił je przez kolejne 34 lata. Zmarł 13 grudnia 1687 roku i podobnie jak poprzednik spoczął w Biedrzychowicach.
Kolejnym pastorem został M. Gottfryd Böttner, urodzony w Uboczu w 1648 roku. Początkowo jako diakon u boku ojca, a po jego śmierci pastor przez kolejne 39 lat. Zmarł 21 stycznia 1714 roku. W trakcie jego posługi przez jeden rok pomagał mu diakon Conrad Hirch ze Zgorzelca, a przez 4 tygodnie 1692 roku w biedrzychowickim kościele przebywał diakon Heinrich Pätzold z Wrocławia.
Następnym urzędującym pastorem był Zacharias Ulrich, urodzony 8.sierpnia 1668 roku w miejscowości Friedersdorf k/Zgorzelca. Diakon od 1692 roku, a następnie pastor przez 36 lat. Umarł 25 lipca 1729 roku. Zastąpił go Paul Hoppe, wcześniej przez 5 lat proboszcz w Oberau w Miśni. Pozostawał w Biedrzychowicach przez 14 lat. W 1744 roku odszedł na probostwo i inspektora szkolnego w Löwen (księstwo brzeskie). Po jego odejściu pastorem został Caspar Damian Böttner, syn Gottfryda, urodzony 11 sierpnia 1684 roku. Przewodził gminie kościelnej przez 4,5 roku, a po jego śmierci 28 stycznia 1749 roku zastąpił go Johann Christian Hoppe, syn Paula. Ponieważ wyświęcany był w dniu śmierci pastora Böttnera, mógł objąć swój urząd natychmiast. Zmarł 3 stycznia 1804 roku jako emeryt, gdyż kilka lat wcześniej ustąpił z funkcji w wieku 80 lat.
Ostatnim pastorem pierwszych dwustu lat biedrzychowickiego kościoła był Johann August Dehmel. Urodził się 15 lipca 1777 roku w Zarębie, studiował w Wirtembergii. Świętował objęcie pastorostwa 12 czerwca 1803 roku. Pastorem był również jego ojciec i brat. W latach 1819-55 pełnił funkcję superintendenta w pierwszej Diecezji Lubańskiej. Za jego życia, starym zwyczajem wprowadzono do świątyni portret poprzedniego pastora J. Ch. Hoppe. Był autorem kilku książek liturgicznych, w tym wspomnianego śpiewnika, który został wydany w Biedrzychowicach (!), druk J.D. Mentzel. Był kawalerem Orderu Orła, a także, co ważne dla nas, gromadził przekazy i dokumenty historyczne dotyczące Biedrzychowic. Był też autorem publikacji wydanej drukiem 20 lutego 1856 roku z okazji jubileuszu 200-lecia kościoła „Zum Jesusbrunnen”. Pozostałe ciekawostki z życia Biedrzychowickiej parafii w następnym odcinku, a dzisiaj wszystkim sympatykom strony historycznej składam w imieniu swoim i Janusza życzenia Szczęśliwego Nowego Roku.
Zbigniew Madurowicz
Z dnia: 2008-01-08, Przypisany do: Nr 1(336)